W wyniku I wojny światowej, z jej nową techniką wojenną i ogromem strat i zniszczeń wojennych, a następnie rewolucji październikowej, będącej wydarzeniem o doniosłych konsekwencjach międzynarodowych, system stosunków międzynarodowych uległ zasadniczym zmianom. II wojna światowa wprowadziła dalsze istotne nowe elementy do tego systemu. Współistnienie państw kapitalistycznych, socjalistycznych i państw pokolonialnych, wynalazek broni jądrowej i rakiet, nowa technika wojenna wszystko to nadało stosunkom międzynarodowym odmienny od dotychczasowego charakter.Jeśli w okresie poprzednim społeczność międzynarodowa wciąż jeszcze stanowiła „rodzinę narodów chrześcijańskich , która dopiero od połowy wieku XIX zdołała w pewnym stopniu wyjść poza krąg państw chrześcijańskich, i jeżeli rola społeczności ludów kolorowych sprowadzała się głównie do bytu kolonialnego i przedmiotu rywalizacji imperialistycznej między państwami europejskimi — to cechą najbardziej znamienną.
Category: Bezpieczeństwo międzynarodowe
INTEGRACJA
Według Kameckiego „integracja następuje wtedy, gdy na podstawie wykształconej jednolitej struktury ekonomicznej wytworzy się pewien organizm gospodarczy obejmujący grupę krajów, organizm, który ze względu na wysoki stopień wewnętrznych powiązań ekonomicznych i osiągniętą w wyniku tego wewnętrzną spoistość ekonomiczną wyodrębnia się w widoczny sposób z całokształtu gospodarki światowej”. Podobnie według De Fiumea; „Ogólnie można przyjąć, że o integracji gospodarczej mówimy wówczas, gdy mamy na myśli proces gospodarczego zespalania się organizmów w jedną całość, przy czym chodzi o zespolenie tak głębokie, że zespalające się części przestają istnieć jako samodzielne organizmy gospodarcze.”
ZAGADNIENIE INTEGRACJI
W dyskusji nad zagadnieniem integracji i jej funkcjami występują poważne różnice zdań. Wielu autorów traktuje integrację jako pewną prawidłowość w rozwoju międzynarodowych stosunków gospodarczych, wywołaną bądź to rozwojem sił produkcyjnych, bądź rozwojem gospodarki towarowo-pieniężnej. Inni skłonni są rozpatrywać integrację jako model polityki gospodarczej, a także polityki zagranicznej, podkreślając znaczenie powiązań międzypaństwowych o charakterze instytucjonalnym.Istnieje również rozbieżność poglądów co do właściwej drogi prowadzącej do integracji. Część autorów zachodnich wypowiada się za liberalną koncepcją integrowania; według niej integracja oznacza przede wszystkim usunięcie wszelkich przejawów interwencjonizmu państwowego w stosunkach między integrującymi się państwami prowadząc do stanu, który umożliwia transakcje handlowe w ramach zintegrowanej wspólnoty równie swobodne i równie korzystne jak te, które istnieją w granicach poszczególnych państw.
INNI AUTORZY
Inni autorzy zachodniej Europy-wychodzą z założenia, że integracja oznacza przede wszystkim model wspólnej polityki gospodarczej, a także polityki zagranicznej posługującej się określonymi instytucjami międzynarodowymi. Zgodnie z tą koncepcją — integracja polega nie tylko na przywróceniu swobody handlu i płatności, lecz również na wyrównaniu lub ujednoliceniu warunków rozwoju sił wytwórczych za pomocą systemu podatkowego, polityki płac, ułatwienia migracji siły roboczej wewnątrz wspólnoty i in. Zakłada ona prowadzenie aktywnej polityki gospodarczej przez państwa wspólnoty. Zwolennicy tej koncepcji różnią się między sobą co do zakresu dopuszczalnej interwencji państwowej w procesy życia gospodarczego. Zgodni są natomiast w krytyce idei liberalnych uważając je za relikt XIX wieku i podkreślając, że we współczesnych warunkach istotne znaczenie ma nie znoszenie ograniczeń i przeszkód, ale pozytywna akcja harmonizująca interesy państw objętych procesem integracji.
WAŻNY ELEMENT PROCESU
Ważnymi elementami procesu integracyjnego są tendencje do eliminacji klasycznych barier ekonomicznych i do liberalizacji obrotów handlowych między państwami wspólnoty, koncentracja własności w skali międzynarodowej i powstawanie międzynarodowych ośrodków decyzji ekonomicznych, unifikacja lub koordynacja polityki gospodarczej w celu ujednolicenia warunków rozwoju sił wytwórczych. Wśród autorów krajów socjalistycznych zwolenników znajduje koncepcja określana jako kierunek powiązań rzeczowych. Według tej koncepcji istotne znaczenie dla procesu integracji ma intensyfikacja powiązań rzeczowych w takim stopniu, jaki stwarza stan wzajemnej zależności, nie dający się odwrócić bez poważnych perturbacji gospodarczych.
ZAKRES PROCESÓW
Jeśli chodzi o zakres procesów integracyjnych — jedni ograniczają swe rozważania do integracji gospodarczej i starannie odróżniają ten rodzaj integracji od procesów integracyjnych w dziedzinie politycznej, prawnej, wojskowej czy też kulturalnej. Inni natomiast traktują integrację bądź to jako proces zbliżenia między narodami obejmujący wszystkie dziedziny życia, bądź też uważają integrację gospodarczą za etap wstępny do integracji w innych dziedzinach, a zwłaszcza w dziedzinie politycznej. Integracja w sprawach gospodarczych staje się problemem aktualnym dla krajów gospodarczo rozwiniętych, zarówno kapitalistycznych, jak i socjalistycznych, jakkolwiek formy lej integracji, a zwłaszcza — w związku z odmiennością ustrojów — jej treść społeczna, muszą wykazywać istotne różnice. Jak dotychczas najbardziej zaawansowane są procesy integracyjne w Europejskiej Wspólnocie Gospodarczej, która obejmuje dziewięć państw Europy Zachodniej. Pewne kroki zmierzające do integracji gospodarczej podjęto w niektórych regionach Ameryki Łacińskiej i Afryki.
PRZEDMIOT DYSKUSJI
W krajach socjalistycznych integracja jest ostatnio przedmiotem żywej dyskusji. Podobieństwo ustroju tych państw oraz wspólne dążenia i interesy stwarzają możliwość bardziej ścisłych stosunków międzynarodowych.W literaturze prawniczej i politycznej krajów socjalistycznych podkreśla się, że stosunki między krajami socjalistycznymi stanowią „wyższy historyczny typ stosunków międzynarodowych”, że zasada socjalistycznego internacjonalizmu nie odgradza obozu socjalistycznego od innych krajów, a solidarność państw socjalistycznych „nie jest skierowana przeciwko żadnemu państwu świata”. Wspólnota państw socjalistycznych „nie zna żadnych ograniczeń suwerenności, a stosunki między państwami w obozie socjalistycznym wolne są od wszelkich przejawów nierówności i oparte na wzajemnym poszanowaniu suwerenności”.
NARADA PRZEDSTAWICIELI
Narada przedstawicieli partii komunistycznych i robotniczych z 1960 r. określiła społeczność krajów socjalistycznych jako „specjalnego rodzaju wspólnotę społeczną, gospodarczą i polityczną wolnych i suwerennych narodów złączonych ścisłymi więzami międzynarodowej solidarności socjalistycznej, jednością wspólnych interesów i celów, kroczących drogą socjalizmu i komunizmu”.Sekretarz generalny KC KPZR L. Breżniew w przemówieniu na VII Zjeździe PZPR stwierdził: „Wspólnota krajów socjalistycznych opiera się nie tylko na wspólnocie interesów państwowych grupy krajów, lecz stanowi rodzinę narodów kierowanych przez marksistowsko- -leninowskie partie zespolone wspólnym światopoglądem, wspólnymi szczytnymi celami, stosunkami braterskiej solidarności i wzajemnego poparcia […] to dobrowolny sojusz równoprawnych, suwerennych i niezawisłych państw, które jako państwa socjalistyczne czerpią swoją potęgę i dobrobyt wyłącznie z wolnej pracy swoich narodów, nie znając wyzysku u siebie ani nie wyzyskując pracy i bogactw innych krajów i narodów.”
ZASADY STOSUNKÓW MIĘDZYNARODOWYCH
Zasady stosunków międzynarodowych w obrębie wspólnoty socjalistycznej wywodzą się z solidarności robotniczej wszystkich krajów (internacjonalizm proletariacki). „Doświadczenie przeszłości — jak pisał Marks w manifeście inauguracyjnym Międzynarodowego Stowarzyszenia Robotników — wykazało, że niedocenianie braterskiego sojuszu, jaki winien istnieć między robotnikami różnych krajów i pobudzać ich, by w walce o wolność występowali ramię przy ramieniu, znajduje karę we wspólnej klęsce ich rozproszonych wysiłków.” W wyniku powstania światowego systemu socjalistycznego po II wojnie światowej do zasad moral- no-politycznych wynikających z internacjonalizmu proletariackiego dołączyły się zasady prawno-poli- tyczne, znajdujące zastosowanie w stosunkach między państwami socjalistycznymi. Zasady te, w związku ze stosunkowo krótkim okresem, jaki nas dzieli od zakończenia II wojny światowej, znajdują się w pełnym rozwoju: nie zostały jeszcze sprecyzowane i sformułowane w ten sposób, jak to nastąpiło w Deklaracji z 24 X 1970 r. w odniesieniu do zasad powszechnego prawa międzynarodowego.